Thiếu Nitric Oxide (NO) Gây Xơ Vữa Động Mạch

Tiến sĩ bác sĩ Nguyễn Văn Tuấn

Tăng trương lực vận mạch ở động mạch vành bị xơ vữa một phần do rối loạn chức năng nội mô; tuy nhiên, endothelin-1 cũng góp phần vào phản ứng co mạch quá mức. Sử dụng một chất đối kháng thụ thể endothelin tạo ra sự giãn nở đáng kể ở các động mạch bị xơ vữa, đặc biệt là ở các mạch máu, cho thấy endothelin góp phần đáng kể vào trương lực mạch ở các động mạch xơ vữa (74 so với 39% ở động mạch bình thường).

Rối loạn chức năng nội mạch

Rối loạn chức năng là sự mất cân bằng trong sản xuất và tiêu thụ nitric oxide (NO). Hậu quả chính là động mạch không thể giãn ra đúng cách. Biểu hiện lâm sàng chính của rối loạn chức năng nội mô trong tuần hoàn mạch vành là thiếu máu cục bộ cơ tim. Khi giãn mạch qua trung gian NO bị tổn hại, đáp ứng giãn mạch được cho là tạo điều kiện thuận lợi bởi các yếu tố có nguồn gốc từ cytochrom, peptide lợi tiểu natri, prostacyclin và các sản phẩm khác của đồng dạng cyclooxygenase.

Sơ đồ tổng hợp NO (Nitric Oxide), cần Arginin, Oxy, Acid Folic

Ngoài ra, rối loạn chức năng nội mô tạo điều kiện thuận lợi cho sự hoạt hóa và kết dính tiểu cầu cùng với bạch cầu, cũng như sự hoạt hóa của các cytokine làm tăng tính thấm thành mạch đối với các lipoprotein bị oxy hóa và các chất trung gian gây viêm. Hậu quả cuối cùng dẫn đến tổn thương cấu trúc cơ trơn của thành động mạch, tăng sinh tế bào và hình thành mảng xơ vữa động mạch.

Rối loạn tổng hợp NO

Chuyển hóa nitric oxide bất thường, gây rối loạn chức năng nội mô do giảm sản xuất và / hoặc tăng tiêu thụ NO, bao gồm:

– Tình trạng căng thẳng (stress) oxy hóa và tình trạng viêm dẫn đến chuyển hóa NO bất thường (sinh khả dụng, sử dụng / đáp ứng, sản xuất, giải phóng và suy thoái), có thể trầm trọng hơn với các tình trạng khác (lạnh, căng thẳng tinh thần, tức giận) gây co mạch toàn thể. Tăng căng thẳng oxy hóa được đặc trưng bởi sự gia tăng có thể đo lường được các loại oxy phản ứng (ROS), có thể là kết quả của việc suy giảm tổng hợp NO, giảm hấp thu L-arginine, tăng cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp bị oxy hóa (Ox-LDL), hoặc giảm superoxide dismutase, một enzyme quan trọng trong việc loại bỏ ROS. Tăng lipid máu được biết là làm tăng ROS, làm giảm sinh khả dụng của NO; nó có thể được cải thiện với việc điều chỉnh tăng lipid máu.

– Tetrahydrobiopterin (THB hay BH4) là đồng yếu tố tổng hợp ra nitric oxide nội mô (eNOS), khi giảm THB sẽ làm giảm tổng hợp NO nội mô. Bổ sung dự trữ THB dường như giúp cải thiện rối loạn chức năng nội mô, ngay cả ở những bệnh nhân tăng lipid máu.

Tetrahydrobiopterin (BH4, đôi khi là THB) là đồng yếu tố quan trọng đối với nhiều enzym trong cơ thể, bao gồm cả những enzym liên quan đến sự hình thành oxit nitric (NO) và các chất dẫn truyền thần kinh chính là dopamine, serotonin và epinephrine. BH4 đóng một vai trò quan trọng đối với cả sức khỏe tim mạch và nhận thức. Với vai trò quan trọng này, nhiều người sử dụng các chất bổ sung hỗ trợ mức BH4 và nó thường được thảo luận cùng với một chu trình carbon hoặc folate.

Như vậy để tổng hợp được NO, Seretonin, Dopamin thì cần có coenzym BH4, mà BH4 hoạt động được thì cần có Acid Folic, do đó Acid folic đóng vai trò gián tiếp trong tổng hợp NO và các chất dẫn truyền thần kinh trong não. Đây có thể là cơ chế giải thích tại sao bổ sung Acid Folic giúp điều trị một số bệnh tâm thần kinh như rối loạn lo âu, trầm cảm, mất ngủ, đau đầu, parkinson, teo não và cả tâm thần phân liệt,

Coenzym BH4 giúp tổng hợp NO

BH4 is a key cofactor for several important enzymes involved in neurotransmitter formation and blood pressure regulation.

– Sự thiếu hụt L-arginine, chất nền của eNOS và đồng yếu tố tetrahydrobiopterin dẫn đến giảm tổng hợp và giải phóng NO.

– Sự bất thường của tín hiệu protein G, dẫn đến giảm hoạt hóa eNOS để đáp ứng với việc kích hoạt thụ thể tế bào nội mô. Ngoài ra, enzym arginase có thể tăng hoạt động sau khi tái tưới máu do thiếu máu cục bộ.

– Tăng dimethylarginine không đối xứng (ADMA), là chất ức chế cạnh tranh nội sinh của NO. ADMA có liên quan đến việc giảm chức năng nội mô cũng như rối loạn cương dương ở những bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Hơn nữa, cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp bị oxy hóa  (Ox LDL) có thể làm tăng ADMA, làm tăng thêm các yếu tố nguy cơ đã biết ở bệnh nhân bệnh mạch vành, thậm chí dẫn đến gia tăng các biến cố ở những người được phát hiện có mức ADMA cao./.